GÄ°RÄ°Åž
Ä°ÅŸverenler iÅŸe yeni aldığı bir çalışanı belli bir süre deneme süresine tabi tutabilmekte ve deneme süresi ibaresini de iÅŸ sözleÅŸmesinde belirtebilirler. Bu makale yazısında denme süresinde iÅŸçi ve iÅŸverenin hakları ile denme süresi içinde çalışanın bilmesi gereken konular üzerinde durağım.
1- Ä°ÅŸveren Açısından Deneme Süresinin Önemi
Ä°ÅŸveren iÅŸe aldığı iÅŸçinin; çalışma durumuna, çalışma arkadaÅŸları ile uyumlu çalışıp çalışmaması, kendisine verilen görevleri düzenli ve zamanında yapıp yapmaması, Ä°ÅŸe zamanında gelip gelmemesi bakımından önem taşımaktadır. Ä°ÅŸveren çalıştıracağı iÅŸçiyi gözlemleyerek denme süresi içinde veya deneme süresinin sonunda çalıştırmaya karara verip vermemesi açısından önem taşımaktadır.
2- Ä°ÅŸçi Açısından Deneme Süresinin Önemi
Ä°ÅŸe yeni baÅŸlayan iÅŸçi; çalışma ÅŸartları ve koÅŸulları, iÅŸverenin davranış ve tutumlarını, ücret ve haklarının zamanından ödenip ödenmediÄŸi, iÅŸe uyum saÄŸlayıp saÄŸlayamayacağı açısından önem taşımaktadır. Çalışan deneme süresi içinde iÅŸyeri ve çalışma koÅŸullarını dikkate alarak çalışmaya devam edip etmeyeceÄŸine karar verir. Bu açıdan deneme süresi hem çalışan ve hem de iÅŸveren açısından önem taşımaktadır.
3- Deneme Süresinin Ä°ÅŸ Kanunundaki Yeri ve Süresi
4857 sayılı iÅŸ kanunun 15. naddesÅŸinde deneme süresi 2 .ay olarak belirtilmiÅŸtir. Anacak bu süre toplu iÅŸ görüÅŸmesi ile 4 aya kadar uzatılabilmektedir. Åžunu da unutmamak gerekir ki 2 aylık sadece bireysel iÅŸ sözleÅŸmesi için geçerlidir. Kısacası yeni iÅŸe alınan bir çalışan ile iÅŸveren arasında bir sözleÅŸme düzenlenip iÅŸ sözleÅŸmesinde deneme süresi olarak bir madde belirtilmiÅŸ ise bu süre 2 aydan fazla olmamalıdır.
4- Deneme Süresi Ä°çinde Ä°ÅŸçi veya Ä°ÅŸverenin Ä°ÅŸ SözleÅŸmesini Feshi
Ä°ÅŸ kanunun 15. maddesinde “Deneme süresi içinde taraflar iÅŸ sözleÅŸmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir.” Denilmektedir. Kanun maddesinde belirtildiÄŸi gibi iÅŸçi veya iÅŸveren deneme süresi içinde istediÄŸi anda iÅŸ sözleÅŸmesini bildirimsiz olarak feshedebilir. Ä°ÅŸe yeni baÅŸlayan iÅŸçi deneme süresi içinde iÅŸe devam etmeyeceÄŸine karar verirse bu durumda bildirimsiz olarak iÅŸten ayrılabilir. Bildirimsiz olarak iÅŸ sözleÅŸmesini feshedip ayrılması durumunda herhangi bir sorumlulukla karşılaÅŸmaz. Ancak tazminat hakkından yararlanamaz.
5- Deneme Süresinde Ä°ÅŸçinin Hakları
4857 Sayılı iÅŸ kanununda iÅŸçinin iÅŸçinin çalıştığı günler için ücret ve diÄŸer hakları saklıdır cümlesi geçmektedir. Buradan da anlaşılacağı üzere denme süresi içinde çalışan iÅŸçi diÄŸer normal çalışanların faydalandığı tüm haklardan yararlanmaktadır. Ä°ÅŸçi normal çalışma ücreti, fazla çalışma yani mesai ücreti, hafta tatili, dini ve resmi bayram tatil haklarından yararlanmaktadır.
6- SGK Açısından Deneme Süresi
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel SaÄŸlık Sigortası Kanunu iÅŸe alınan bir iÅŸçinin sigortasız çalıştırılamayacağını belirtmekte olup Sigortasız iÅŸçi çalıştıran iÅŸverenin tespiti halinde para cezası yaptırımı getirmekte olup kayıt dışı ve sigortasız iÅŸçi çalıştırmanın önüne geçmektedir.
Her ne ÅŸekilde olursa olsun ister deneme süreli olusun isterse normal çalışan olsun iÅŸe alınan bir personelinsigortaya bildirimi yapılmadan çalıştırılamaz. Bu durumda denme süreli olarak çalıştırılacak iÅŸçi çalışmaya baÅŸladığı günün en çok bir gün öncesine kadar SGK bildirimi yapılmalı ve daha sonra çalıştırılmalıdır.
7- Deneme Süresi Ä°le Ä°lgili Özellikler
Deneme süresi bireysel iÅŸ sözleÅŸmelerinde 2 ay ile sınırlandırılır.
Deneme süresi toplu iÅŸ sözleÅŸmesi ile 4 aya kadar uzatılabilmektedir.
Deneme süresinde iÅŸçinin SGK giriÅŸi yapılmadan çalıştırılması yasaktır.
Deneme süresinde iÅŸçi diÄŸer normal içilerden hiçbir farkı olmaypı normal iÅŸçiler ile eÅŸit statüye sahiptir.
Deneme süresinde iÅŸçi veya iÅŸveren bildirimsiz olarak iÅŸ sözlÅŸemesini feshedebilir.
Deneme süresinde iÅŸ sözlÅŸiemesi iÅŸveren tartafından feshedilirse kıdem ve ihbar tszminatı ödemez.
SONUÇ
4857 Sayılı iÅŸ kanununun 15. maddesi hem iÅŸverene ve hemde iÅŸe alınan iÅŸçiye belli bir süre iÅŸçi ve iÅŸverenin birbirini tanıyıp gözlemlemesi ve iÅŸverenin iÅŸe aldığı iÅŸçiyi çalıştırmaya devam etmesi açısından iÅŸçinin de çalıştığı iÅŸe uyum saÄŸlaması veya iÅŸe devam etdip etmemesi açısından bir süre belirtilmiÅŸ olup bu süre bireysel iÅŸ sözleÅŸmelerinde 2 ay ile sınırlandırılmış olup ancak toplu iÅŸ sözleÅŸmesi ile 4 aya kadar sürmektedir. Deneme süresinde iÅŸe alınan personelin diÄŸer normal çalışanlardan hiçbir farkı yoktur. Tek fark denme süresine tabi çalışan 2 aylık süre içerisinde istediÄŸi an bildirimsiz olarak iÅŸ sözleÅŸmesini feshedip ayrılabilir. Ancak ÅŸunu da unutmayalım ki deneme süresinde iÅŸçinin ücret ve diÄŸer hakları saklıdır.
Mehmet ERAY
